Warme chocolademelk op een koude dag, een lekker stukje chocolade als je je wat minder voelt; dat is cacao op zijn best. Chocolade is tegenwoordig een dagelijkse traktatie voor ons, maar in vroegere tijden was het een echt luxeartikel. We vertellen je over de opwindende geschiedenis van cacao – een verhaal van echte Azteekse keizers, Spaanse veroveraars en exotische landen.
Laten we beginnen met de plant. Cacaobomen behoren tot de familie van de kaasjeskruidfamilie (Malvaceae) en groeien net als koffie in de tropische regenwouden. De planten gedijen hier het beste omdat ze de intense luchtvochtigheid en hoge temperaturen nodig hebben. De belangrijkste teeltgebieden voor cacao bevinden zich dan ook in Midden- en Zuid-Amerika, Indonesië en Afrika (Ivoorkust in het bijzonder). Een enkele vrucht uit een cacaoboom bevat 20 tot 50 cacaobonen die de grondstof leveren voor chocolade.
De ontdekking van cacao
Cacao heeft een culturele geschiedenis die bijna drieduizend jaar teruggaat. De oorsprong van cacao kan worden teruggevoerd naar het Maya-volk in Zuid-Amerika circa 600 voor Christus. Tijdens de verovering van het Maya-volk door de Azteken hadden cacaobonen een belangrijke rol. De waardevolle bonen werden als eerbetoon opgeëist door de Azteken. De Azteken gebruikten de bonen vervolgens niet alleen als betaalmiddel, maar ook om een cacaodrank te bereiden die bekend staat als “Xocoatl”. Het was aan de Spaanse veroveraar Hernán Cortés te danken, dat de cacaobonen in 1528 hun weg naar Spanje vonden. Om te beginnen werden ook hier de bonen in de vorm van een drankje geconsumeerd.
Aan het begin van de 19e eeuw revolutioneerde de Nederlander Carl van Houten de productie van cacaopoeder door een methode te bedenken om de cacaomassa uit te persen. Het resultaat was een luchtig poeder met veel aroma. Tot de 19e eeuw was chocolade of cacao voorbehouden aan de hogere klassen van de samenleving. De exclusiviteit was te danken aan het kostbare productieproces en de waardevolle ingrediënten, waaronder natuurlijk cacaobonen, maar ook suiker en dure specerijen zoals vanille en kaneel
Eten van de goden
Gedurende de lange geschiedenis is de cacaoboon duidelijk veel meer geweest dan alleen een luxe of zoete traktatie. Cacaobonen werden ook gebruikt als betaalmiddel en zelfs als een vorm van medicijn. Cacao werd in de 18e eeuw door Carl von Linné omschreven als het ‘voedsel van de goden’. Het was niet alleen vanuit wetenschappelijk oogpunt dat de Zweedse arts en botanicus een zwak had voor de bescheiden cacaoboon. Hij adviseerde het dagelijks te gebruiken voor het verlichten van pijn en ongemak.
Gezonde bonen?
Maakt chocolade dik of niet? Laten we beginnen met het bekijken van de feiten. Cacaobonen bevatten inderdaad een hoog vetgehalte (50 tot 60%) vanwege de cacaoboter die ze bevatten. Naast vet bevat cacaopoeder ook de mineralen magnesium en calcium. Cacao kan daarom niet per se als ongezond worden bestempeld. In de meeste gevallen is het juist de bereidingsmethode die het minder gezond maakt. Chocolade en chocoladeproducten bevatten vaak grote hoeveelheden suiker waardoor ze een traktatie vol calorieën zijn. De cacaoboon bevat daarnaast een alkaloïde bekend als theobromine. Deze werkt als een stemmingsverbeteraar. Ook cafeïne is te vinden in cacaobonen en dit werkt als een stimulerend middel. Huisdierenliefhebbers wees gewaarschuwd! Theobromine is gevaarlijk voor honden, katten en zelfs paarden omdat deze dieren niet over het enzym beschikken waarmee ze de stof kunnen afbreken. Dus, wat een traktatie voor ons kan zijn, is zeer giftig voor onze viervoetige vrienden. Laat daarom nooit chocolade onbewaakt bij dieren achter.
Van witte bonen tot cacaopoeder
Je zou verwachten dat cacaobonen bij de oogst bruin van kleur zijn, maar in plaats van bruin, zijn de met vet beladen bonen wit. De bonen worden geoogst en pas na een fermentatieproces krijgen de bonen hun bruine kleur en hun karakteristieke aroma. In de volgende stap worden de bonen gedroogd. Het roosteren gebeurt meestal, net als bij koffie, in het land van consumptie. Hier worden de bonen opengebroken, de schaal wordt verwijderd en ze worden vermalen tot cacaomassa die vervolgens wordt verwerkt tot chocolade of cacaopoeder. Vooral het roosteren is essentieel, want pas dan ontstaan de typische cacao-aroma’s. Deze worden gevormd door de zogenaamde Maillard-reacties, waarbij eiwitverbindingen onder invloed van warmte reageren met bepaalde koolhydraten.
En dan nu warme chocolademelk!
Voor de liefhebber bij wie het water al in de mond loopt, hebben we het perfecte recept voor warme chocolademelk. Meng voor een kop puur plezier vier gram echt cacaopoeder met drie gram suiker en voeg 200 ml hete melk aan het mengsel toe. Als je wilt, strooi wat gemalen vanille of kaneel – of voeg slagroom toe als finishing touch.
Cacaopoeder in zijn verschillende vormen
Cacaopoeder is niet alleen cacaopoeder. Als je denkt aan de warme chocolademelk, dan komt waarschijnlijk instant cacaopoeder in je op. Dit bevat meestal veel suiker en andere additieven. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen licht geolied cacaopoeder (20% vet), hooggeolied cacaopoeder (10% vet) en industrieel cacaopoeder (8% vet). Het licht geoliede cacaopoeder wordt vaak gebruikt als basis ingrediënt voor drinkpoeder van hoge kwaliteit. Het hooggeoliede cacaopoeder is gemakkelijk oplosbaar in melk en in de meeste gevallen is dit het ingrediënt in traditioneel instant drinkpoeder. Als je moet kiezen, kies dan licht geolied cacaopoeder; het vet dat het bevat maakt het meer aromatisch.
De beste manier om cacaopoeder te bewaren
Zorg dat cacaopoeder in een droge en luchtdichte verpakking wordt bewaard. Als het poeder wordt blootgesteld aan vochtige lucht, kan het muf gaan ruiken en kunnen klonten of schimmels ontstaan. De vochtigheid op de bewaarplaats mag niet hoger zijn dan 65%. Bewaar het poeder op een constant koele temperatuur, bij voorkeur in een ruimte of kelder waar de temperatuur lager is dan 25°C. Wil je weten hoe je het beste chocolade kan bewaren lees dan dit artikel.
Maakt chocolade gelukkig?
Een stukje chocolade kan je een goed gevoel geven na een stressvolle dag. Wat veroorzaakt dit gevoel van geluk als we chocolade eten? Het is goed mogelijk dat de cafeïne en theobromine een stemming verbeterend effect hebben. Een andere reden kan het verhoogde suikergehalte van chocoladeproducten zijn, omdat het de serotoninespiegel verhoogt. Het veroorzaakt een gevoel van geluk en daarom wordt serotonine het gelukshormoon genoemd. Dit effect is echter vaak een gevolg van de psychologische mechanismen. Warme kinderherinneringen aan chocolade marshmallows of warme chocolademelk na het schaatsen zorgen voor nostalgische gevoelens.
De donkere kant van cacaoconsumptie
Samen met veel voedsel van tropische oorsprong heeft cacao een hoge prijs. De teelt ervan heeft niet alleen een grote impact op het milieu, maar heeft ook sociale gevolgen. In veel regio’s waar cacao wordt verbouwd, met name in West-Afrika, is het normaal dat kinderen op de cacaoplantages werken. De reden is simpel. Boeren daar zijn afhankelijk van de hulp van hun kinderen om te overleven. Een studie uit 2002 toonde aan dat alleen al in Ivoorkust 12.000 kinderen op cacaoplantages werkten en in contact kwamen met giftige pesticiden tijdens het werk. In 2014 bleek uit een onderzoek van Tulane University dat het aantal kinderen dat op cacaoplantages werkt sinds 2008 feitelijk is toegenomen. Na veel media-aandacht zijn er sinds 2002 vele projecten opgezet om de omstandigheden in de producerende landen te verbeteren. Organisaties werden gevormd, waaronder UTZ Certified, Rainforest Alliance en misschien wel de bekendste: FairTrade, Sommige grote chocoladebedrijven kopen nu cacao die biologisch is geteeld en afkomstig van eerlijke handelsbronnen. Deze verantwoordelijkheid wordt echter niet alleen gedragen door de chocolade-industrie, maar ook door de consumenten zelf. Je kunt je ook inzetten om de markt te veranderen. Kies voor chocolade uit eerlijke handel. Duurzame chocolade kan bijdragen aan het verbeteren van de omstandigheden in de teeltlanden.
Ben jij fan van cacao? Of heb je een favoriet chocoladeproduct? Wij zijn benieuwd! Schrijf ons! Laat een reactie achter onder dit bericht. Of discussieer met ons op Facebook.
